OVER WATER (Deel 1): Hoe zet je een woestijn in bloei?
In een opwarmende wereld zal de beschikbaarheid van water in grote mate bepalen hoe aangenaam en leefbaar onze de toekomst zal zijn. Droogte en watertekort in de zomer is niet langer iets dat enkel voorkomt in droge regio's zoals de Sahel of het Midden-Oosten, maar ook op veel andere plekken, zoals ons eigen land. Dat hebben we de laatste jaren ook ondervonden: boeren mochten geen water oppompen en huishoudens mochten hun gazon niet meer sproeien of hun auto wassen met kraanwater.
We moeten ons dus goed voorbereiden op die veranderingen in neerslagpatronen. Cruciaal daarbij is om een goed waterbeheer uit te bouwen. Zoet water is uiteraard nodig om ons en alle andere organismen in leven te houden. Maar water is ook een onmisbare grondstof. We hebben het nodig om te koken, te wassen en te plassen, om voedsel te produceren en om allerlei producten zoals papier en kledij te maken.
In de toekomst zullen we dus nog heel veel water nodig hebben. Daarvoor hebben we nood aan adaptatie: het veerkrachtig maken van onze samenleving en economie tegen een warmere en drogere wereld. Daarbij spelen zowel technologie als goed rentmeesterschap een rol. Over die twee pijlers van goed waterbeheer zal deze reeks gaan. Daarvoor moeten we eerst terugreizen in de tijd.
Het wonder van Israël
In de jaren 30 van de vorige eeuw ging de Israëlische wateringenieur Simcha Blass op bezoek bij een bevriende boer nabij de stad Haifa. Toen ze in de achtertuin aan het dineren waren, merkte Blass iets vreemds op: tussen een aantal kleine verdorde bomen stond een grote boom met frisgroene bladeren had. De boer zei dat het een mysterie was waarom deze ene boom zo sterk en gezond was. Er was geen rivier of watervoerende grondlaag in de wijde omtrek. Na veel zoeken vond Blass uiteindelijk de oorzaak: onder de grond zat een pijpleiding met een kleine lek die druppelsgewijs de wortels van deze ene boom doordrenkte.
Simcha Blass zou later één van de architecten van het wereldberoemde Israëlische watersysteem worden. Hij zette zijn eerste stappen in de jaren veertig door de eerste waterleiding te bouwen naar de Negev-woestijn. Hierdoor konden de eerste elf Joodse nederzettingen in de Negev worden gebouwd. Maar hij was nog niet aan zijn proefstuk toe. Twintig jaar later, in de jaren 60, vond Simcha Blass samen met zijn zoon Yeshayahu een nieuwe vorm van irrigatie uit: druppelirrigatie. Hij herinnerde zich goed de lekkende pijpleiding die hij dertig jaar eerder ontdekte in de achtertuin van zijn vriend en besloot om druppelirrigatie toe te passen.
Het principe van druppelirrigatie is vrij eenvoudig: je creëert een netwerk van plastic slangen en prikt er op bepaalde plaatsen gaatjes in. In dit gaatje wordt meestal een microsproeier geplaatst. De microsproeiers bevinden zich best zo dicht mogelijk bij de wortels van de gewassen, zodat het water heel precies wordt toegediend. Deze methode is veel efficiënter en zuiniger dan klassieke vormen van irrigatie. Bij klassieke irrigatie worden vaak sproeiers gebruikt waarbij veel water niet op de juiste plek belandt en vervolgens gewoon verdampt. Soms worden zelfs velden volledig onder water gezet.
Druppelirrigatie bleek een groot succes: het verhoogde de opbrengsten van boeren en bespaarde enorm veel waterkosten uit. Vandaag kan Israël bijna volledig voorzien in haar eigen voedsel. Het land is zelfs een belangrijke exporteur van landbouwproducten zoals dadels, avocado’s, olijfolie, granaatappels, citrusvruchten en amandelen.
Het succes van Israël bleef niet onopgemerkt. Andere kurkdroge landen begonnen ook geïnteresseerd te raken in druppelirrigatie. Simcha Blass richtte daarom het bedrijf Netafim op om zijn irrigatietechnologie naar andere landen te exporteren. Vandaag verkoopt Netafim druppelirrigatiesystemen over de hele wereld, vooral in regio’s die kampen met ernstige waterschaarste.
Voor veel landen in de wereld is de waterschaarste in Israël een voorbode van hun eigen toekomst. Door de klimaatopwarming zullen droogtes toenemen en zal de beschikbaarheid van water dalen. De Israëlische wateringenieurs hebben uit pure noodzaak slimme oplossingen moeten bedenken voor het waterprobleem. Druppelirrigatie is daar slechts één voorbeeld van. Israël is ook kampioen in het opsporen van waterlekken, het recycleren van afvalwater, het ontzilten van zeewater en waterbesparing. Veel landen in het Zuiden hebben nood aan deze opgebouwde expertise. De klimaatopwarming zal hen immers het hardst treffen.
Ook in Vlaanderen hebben we steeds meer te kampen met waterschaarste. Hoe we ons daartegen kunnen wapenen zullen we in het vervolg van deze reeks nagaan.