Ggo's maken ons weerbaarder tegen droogtes

Vincent Verbeecke is biochemist en doctorandus in de plantbiotechnologie. Hij onderzoekt hoe gentechnologie kan helpen om ondervoeding te bestrijden.

Dit artikel verscheen eerder in De Morgen op 26 april 2020.

Vlaanderen kampt met een acuut grondwaterprobleem. Daardoor staat onder meer de Vlaamse aardappelteelt erg onder druk. Na de droge zomers van de afgelopen jaren belooft het – nu al – rampenjaar 2020 niet veel goeds. Landbouwers pompen reeds massaal grondwater op om hun gewassen te bevloeien. De vraag hoelang we dit nog kunnen volhouden dringt zich op. Er is nood aan een degelijk alternatief. Met GGO-technologie (genetische modificatie van gewassen) zou het mogelijk kunnen zijn een aardappelvariant te ontwikkelen die droogte-tolerant is.

België scoort flagrant slecht in de waterstressindex, een internationaal erkende maatstaf die de waterbeschikbaarheid van een land vergelijkt met de waternood. Landen in het Midden-Oosten zoals Qatar voeren de lijst aan. België staat op de 23ste plaats tussen Andorra en Marokko. Vooral Vlaanderen scoort slecht, meer dan de helft van het Vlaamse grondgebied valt in de categorie “extreem hoge waterstress”. Hiermee scoren we slechter dan bijvoorbeeld Jemen. “De waterpeilen staan nu al bijna even laag als tijdens de droge zomers van 2018 en 2019” zegt Kris Huijskens, de nieuwe droogte- en watercoördinator van de provincie Antwerpen, in een interview met VRT Nieuws.

Het is essentieel dat het toelaten van GGO’s hand in hand gaat met de ontwikkeling van een duurzaam landbouwsysteem.

De Belgische – en vooral de Vlaamse – bouwwoede doet ons mee de das om. Vlaanderen is grotendeels geasfalteerd en hierdoor kan regenwater onvoldoende doorsijpelen naar de grondwaterreservoirs. Twee jaar geleden trokken wetenschappers ook al aan de alarmbel omdat er meer dan zeven hectaren open ruimte per dag verloren gaan aan bebouwing in Vlaanderen.

Quinoa als oplossing?

De hoge waterstress weegt vooral zwaar op de landbouwsector. Na de droogte van 2018 betaalde de Vlaamse overheid bijna 100 miljoen euro aan schadevergoedingen aan duizenden landbouwers. Daarnaast voorspellen onder meer de Verenigde Naties dat we steeds drogere periodes tegemoet gaan onder invloed van de klimaatsverandering. Het is daarom essentieel dat we werk maken van een performant waterbeleid en daarnaast overschakelen op droogte-tolerante gewassen om de oogsten te garanderen.

Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) onderzoekt al enkele jaren of gewassen zoals quinoa hier kunnen groeien. Dit Zuid-Amerikaanse gewas kan goed tegen droogte. De vraag blijft of het wenselijk is om massaal over te schakelen naar de teelt en consumptie van dit soort gewassen. Is de Belg bereid om zijn portie frieten vaarwel te zeggen?

Droogte-tolerante GGO’s

Een alternatief zou zijn om de huidige gewassen droogte-tolerant te maken. Een vereiste hierbij is dat deze verbeterde gewassen snel moeten kunnen uitgerold worden op onze velden. Hier kan GGO-technologie van pas komen. In tegenstelling tot de klassieke veredeling – het kruisen van gewassen om nieuwe eigenschappen te bekomen – laat GGO-technologie toe snel te schakelen. Met deze technologie kan men een stukje DNA dat voor droogte-tolerantie zorgt rechtstreeks binnenbrengen in een commercieel interessante variant.

In de Verenigde Staten teelt men al enkele jaren droogte-tolerante GGO-maïs. Daarnaast ontwikkelde een Canadees bedrijf droogte-tolerant koolzaad met de hulp van GGO-technologie. Deze planten zijn zo ontwikkeld dat ze na een week droogte nog steeds groen zijn waardoor de oogsten niet mislukken. De technologie wordt momenteel verder toegepast in soja- en graangewassen.

Wereldwijd – en ook in Vlaanderen – wordt onderzocht hoe gewassen aangepast kunnen worden om beter om te gaan met droogte. Dit soort innovaties zouden een welkom hulpmiddel zijn voor onze landbouwers, zonder dat we massaal moeten overschakelen op nieuwe gewassen zoals quinoa. Europa houdt GGO-toepassingen echter tegen. De complexe en archaïsche Europese wetgeving en vooral de politieke onwil staan dit momenteel in de weg.

Europa kan GGO-technologie niet langer ontzien

Het is essentieel dat het toelaten van GGO’s hand in hand gaat met de ontwikkeling van een duurzaam landbouwsysteem. GGO-technologie an sich zal het droogteprobleem natuurlijk niet kunnen wegwerken. Er moeten ook oplossingen komen voor het acute waterprobleem zelf. Zo is de aangekondigde betonstop voor 2040 een goede, maar op zich ontoereikende maatregel. Er is meer nodig.

Alleszins is de huidige stellingenoorlog rond GGO’s contraproductief. Om een duurzaam landbouwmodel tot stand te brengen kan Europa GGO’s niet langer ontzien. We moeten kiezen voor de vlucht vooruit.