hoeven we angst te hebben voor de comeback van Malthus?
Bijgewerkt op: 14 uur geleden
In 2020 kenden we een pandemie van ongeziene omvang. Toch vinden we de vele corona-overlijdens niet terug in de evolutie van de wereldbevolking. Als we naar de bevolkingscijfers kijken, kwamen er nog 80 miljoen mensen bij en stegen we in 2020 voorbij de 7,8 miljard mensen.
Tijd dus om een plan bedenken voor een wereld van 10 miljard mensen, waar we - weliswaar met een steeds trager groeiritme - naar toe gaan.
Deze realiteit aanvaarden hoeft niet tot doemdenken te leiden. Een hoger bevolkingsaantal kan niet alleen een last zijn, maar ook een troef. Meer mensen betekent meer kennis en meer breinkracht, waardoor we sneller oplossingen kunnen bedenken voor lastige wereldproblemen.
We leven in een positieve som economie waar groei in welvaart en groei in bevolking kan samengaan
De these van Malthus
Pessimisme over de bevolkingsgroei heeft een lange traditie. Thomas Malthus beschreef als Britse demograaf de evolutie van welvaart en bevolkingsgroei. In zijn boek in 1798 “An essay on the principle of Population” stelde hij dat het bevolkingscijfer een cyclisch patroon kende. In tijden van voorspoed groeide de bevolking, maar als de bevolking te sterk groeide ontstonden hongersnoden waarna de bevolking terug uitdunde. Economie en bevolking groeiden dus niet over de verschillende eeuwen heen.
Malthus analyseerde zeer goed de relatie tussen economie, landbouw en bevolking in de eeuwen voor hem. Toch bleek hij geen goede voorspeller van wat er zou gebeuren na zijn publicatie. De industriële revolutie vond toen plaats en dankzij de nieuwe technologie kon zowel bevolking als welvaart blijven groeien. Doorheen de geschiedenis kwamen de ideeën van Malthus wel nog eens terug, bijvoorbeeld in de geschriften van Paul Ehrlich, auteur van “The Population Bomb” in de jaren 1960. Hij voorspelde grote hongersnoden door de toenemende bevolking. Even later vond de Groene Revolutie plaats, met onder meer de landbouwtechnologie van Nobelprijswinnaar Norman Borlaug. De landbouwproductie steeg in ontwikkelingslanden snel, en de bevolking bleef groeien zonder de voorspelde gigantische hongersnoden.
Thomas Malthus (links) en Paul Ehrlich (rechts).
Ook dit jaar brengt de pandemie Malthus niet terug. Dankzij een goed gezondheidssysteem, een digitale samenleving waar veel mensen kunnen thuiswerken en een snelle ontwikkeling van een mRNA-vaccin kunnen we een pandemie de baas. In tegenstelling tot bij de Zwarte Dood of de Spaanse griep is geen substantieel deel van de bevolking verdwenen. Technologie verslaat Malthus.
Onze technologie heeft de Malthusiaanse spiraal doorbroken, maar ook de economie ziet er na Malthus verschillend uit. In een statische zero-sum economie zoals we die kenden in de tijd van Malthus blijft de output van de economie stabiel. Land was de belangrijkste productiefactor. De opbrengst van het land - de landbouw - kon na een pandemie verdeeld worden onder minder mensen. Mensen werden gemiddeld rijker als de bevolking daalde. Van dit effect is in de huidige economische context veel minder sprake. Rijkdom is niet zero-sum meer, maar neemt elk jaar toe dankzij het steeds efficiënter inzetten van de belangrijkste productiefactoren kennis, kapitaal en arbeid.
Een groei van de bevolking hoeft niet per definitie een probleem te zijn als er een groei van technologie tegenover staat, als de biodiversiteit gewaarborgd blijft en als de bevolkingsgroei niet tot in het oneindige voort blijft duren.
De uitdaging is dus een positieve som te creëren. Dit kunnen we door technologie en ontwikkeling.
Technologie door kennis en educatie
Wanneer veel mensen met kennis en vaardigheden elkaar in korte nabijheid ontmoeten en inspireren, levert dat een positief interactie-effect op van meer kennis, meer technologie en meer ondernemerschap. We zagen dat in de Britse steden waar de industriële revolutie startte, en in deze tijd in technologische hotspots zoals Silicon Valley. Dankzij digitale technologieën zoals het internet kan nu zelf iedereen ter wereld digitaal kennis delen en samenwerken. Hoe meer mensen, hoe meer kennis en meer ideeën, en hoe meer technologische experts om technologie uit te vinden. Als we die technologie implementeren kunnen we een volgende Malthusiaanse catastrofe tegenhouden. Ook om de strijd tegen klimaatverandering aan te gaan is het belangrijk te blijven innoveren omdat er nog geen CO2-vrij alternatief bestaat voor staal, beton en vliegtuigreizen.
Stel dat een genie in Afrika geboren wordt, maar er geen toegang toe heeft tot onderwijs, is dat een kans gemist op een potentiële technologische doorbraak. Zonder computers of verlichting kan je minder efficiënt studeren, dus ook toegang tot energie is belangrijk. En met bijvoorbeeld technologie als een wasmachine krijgen ook Afrikaanse vrouwen meer tijd om zich te ontwikkelen. Wie weet komt de volgende Marie Curie dan wel uit Afrika.
Land en Biodiversiteit Waarderen
Er zijn uiteraard negatieve kanten aan de bevolkingsgroei. De grootste uitdaging van de toename van de wereldbevolking wordt het onder controle houden van de biodiversiteitscrisis en het landgebruik. Zo meten we ons waardevol natuurgebied toe in bijvoorbeeld regenwouden voor veeteelt en sojateelt om het vee te voederen. Het aanpassen van ons dieet naar meer plantaardige voeding kan dit probleem deels verhelpen. Door nieuwe landbouwtechnieken toe te passen en deze uit te rollen over de volledige wereld kunnen we de productiviteit van de plantages verder verhogen. En als we meer investeren in kweekvlees, heeft deze voeding een grote kans om de smaak en voedingswaarde van vlees te evenaren. En dit met een lagere impact op grondgebruik, milieu en dierenwelzijn.
Demografie onder controle houden
Uiteraard kan de wereldbevolking niet tot in het oneindige blijven groeien. Economische en sociale ontwikkeling, educatie en vrouwenrechten brengen het geboortecijfer naar omlaag. Deze evolutie is wereldwijd aan de gang. Zo halveerde de vruchtbaarheidsgraad in de laatste 50 jaar van 5 kinderen per vrouw naar 2,5 kinderen. Naarmate ontwikkeling stijgt, gaat dit cijfer nog verder naar beneden duiken.
Ondanks deze dalende geboortecijfers en de pandemie groeit de wereldbevolking de volgende decennia verder. Door educatie, ontwikkeling, innovatieve landbouwtechnieken en technologie open te stellen voor de hele wereld hoeft dit niet noodzakelijk een probleem te zijn. We kunnen Malthus dus te slim af zijn.