Durf kernafval toevertrouwen aan Planeet Aarde
Toen ik als geoloog het opiniestuk van wetenschapsfilosoof Hans Radder over hoogradioactief afval (‘Langdurig veilige kernenergie is een gevaarlijke wensdroom, alleen al door het afval’ – De Volkskrant, 25 september 2020) las, moest ik toch even de wenkbrauwen fronsen. Blijkbaar is de kern van geologische berging Radder compleet ontgaan.
Radder stelt in zijn opiniestuk de vraag “wat moeten we met het hoogradioactieve afval”. Zijn uitgangspunt is dat een technologie de hele periode dat ze veilig en effectief geacht wordt, een maatschappelijke stabiliteit vooronderstelt. Voor hem kan noch de geologische berging, noch de voorafgaande bovengrondse tijdelijke opslag van hoogradioactief afval, een dergelijke maatschappelijke stabiliteit garanderen. De voorspellingen die nodig zijn voor veilige kernenergie bestempelt hij dan ook als volledig irrationeel, want die voorspelling heeft volgens hem betrekking tot het “menselijk gedrag voor, ten minste, de komende tienduizend jaar”. Volstrekt ongeloofwaardig vindt hij. Inderdaad, volstrekt ongeloofwaardig, maar eigenlijk is dit compleet naast de kwestie! Hans Radder maakt hier de klassieke denkfout als het gaat over geologische berging, een denkfout die terug te brengen valt tot de tijdsdimensie, een tijdsdimensie die het menselijke overstijgt. Geologen spreken over ‘diepe tijd’.
“The human mind may not have evolved enough to be able to comprehend deep time. It may only be able to measure it!” John McPhee – Basin and Range – 1981
In onze zoektocht naar een duurzame oplossing voor hoogradioactief afval worden we geconfronteerd met die ‘diepe tijd’. De internationale gemeenschap heeft immers afgesproken om dit type kernafval (langlevend en hoogradioactief) voor één miljoen jaar af te zonderen van de biosfeer. U leest goed, één miljoen jaar! Voor die tijdspanne weten we gewoon dat elke oplossing die steunt op een maatschappelijke stabiliteit, waarop Radder alludeert, gedoemd is te falen. Pleiten voor dergelijke oplossingen, zoals bijvoorbeeld de eeuwigdurende bovengrondse opslag (zie ‘Beslissen om niet te beslissen’), zijn dan ook totaal onverantwoord ten opzichte van toekomstige generaties. Het gaat hier namelijk niet over Radder’s kasteelheer in het jaar 1020 die overtuigd is dat zijn kasteel voor meer dan duizend jaar niet in te nemen valt. Het gaat hier over een groep van onze verre – en ondertussen uitgestorven – voorouder Homo erectus die beslissingen nemen die ons in het jaar 2020 aanbelangen. Laat dit even bezinken! Wie weet, is de Homo sapiens binnen één miljoen jaar misschien al lang uitgestorven.
Vandaar dat we op zoek moeten gaan naar een oplossing voor het hoogradioactief afval die zo weinig mogelijk steunt op de maatschappelijke stabiliteit. En dan is er eigenlijk maar één oplossing, zeker van zodra we over tienduizenden tot honderdduizenden jaren spreken, … de geologie!
De geologische stabiliteit is onze grootste bondgenoot in het uitwerken van een duurzame oplossing voor het hoogradioactief afval.
Planeet Aarde werkt niet op menselijke tijdschaal. De aardse processen verlopen allemaal tergend traag. Dat speelt in ons voordeel in het geval van de geologische berging van hoogradioactief afval. We kunnen immers rekenen op die traagheid van geologische processen. Eén miljoen jaar is vanuit het aardse perspectief slechts een oogwenk. Onze voorspellingskracht steunt ook op deze geologische traagheid. Om te voorspellen hoe de diepe ondergrond het komende miljoen jaar gaat evolueren, kijken we gewoon hoe die diepe ondergrond het voorbije miljoen jaar zich gedragen heeft. De kans is ontzettend groot dat er niet veel zal veranderen. Een geoloog is veel beter in staat te voorspellen hoe de diepe ondergrond er binnen een miljoen jaar gaat uitzien, dan dat een klimatoloog het klimaat kan voorspellen voor het einde van deze eeuw (waarop we toch ons klimaatbeleid steunen). Laat staan dat een politieke wetenschapper het politieke landschap in Europa kan voorspellen tegen het einde van dit decennium. De geologische stabiliteit is dan ook onze grootste bondgenoot in het uitwerken van een duurzame oplossing voor het hoogradioactief afval.
De kwintessens van geologische berging is nu net dat we het langetermijnbeheer van het kernafval niet toevertrouwen aan de mens, maar aan Planeet Aarde.
Radder verwijst terecht naar 2020 als bewijs dat ons voorspellingsvermogen wat betreft maatschappelijke stabiliteit totaal ontoereikend is. Een beter argument pro geologische berging kan men zich eigenlijk niet voorstellen. Het zou inderdaad compleet irrationeel zijn om voor tienduizenden jaren, laat staan één miljoen jaar, te rekenen op de maatschappelijke stabiliteit. COVID19 leert ons dat we zelfs niet voor één jaar een voorspelling kunnen maken die standhoudt.
De kwintessens van geologische berging is nu net dat we het langetermijnbeheer van het kernafval niet toevertrouwen aan de mens, maar aan Planeet Aarde. De tijdelijke, maar noodzakelijke, bovengrondse opslag moeten we dan ook trachten zo kort mogelijk te houden, net omwille van de grote onzekerheid verbonden aan de maatschappelijke stabiliteit. En vergis u niet, zowel in Nederland als in België, zal het nog een kleine honderd jaar duren alvorens de geologische berging is afgerond. De tijdelijk opslag moet dan ook op een zo veilig mogelijke manier beheerd worden rekening houdend met de maatschappelijke (on)stabiliteit.
Maar eenmaal de geologische berging voltooid is, neemt Planeet Aarde het roer over, en mogen wij, en alle toekomstige generaties, die ondergrondse berging gewoon vergeten. Vanuit aards perspectief is onze geologische berging niet meer dan een door de mens gemaakt insluitsel met verhoogde radioactiviteit, zoals er zoveel zijn in de aardkorst. Alleen hebben wij door een wetenschappelijk gefundeerde keuze ervoor gezorgd dat de onvermijdelijk wegsijpelende radioactiviteit nooit het achtergrondniveau aan het aardoppervlak zal overschrijden. De biosfeer – zelfs als de mensheid is uitgestorven – zal er nooit last van hebben.
In tegenstelling tot wat Radder beweert, past een geologische berging eigenlijk wel volledig in het rentmeesterschap van het CDA. Wij "ontzorgen" niet alleen de komende generaties, we zorgen dat de hele biosfeer nooit last zal hebben van onze nucleaire erfenis, zelfs al zijn we binnen een miljoen jaar een vage herinnering in het fossielarchief.
Ten slotte nog dit, het hoogradioactief afval is er. We moeten er sowieso een duurzame oplossing voor vinden. Door het sluiten van alle kerncentrales, is het probleem van het kernafval niet plots van de baan. Het mantra “er is geen oplossing voor het kernafval” in de strijd tegen kernenergie is dan ook uitermate kortzichtig en onverantwoord, ver weg van het verhoopte rentmeesterschap voor de lange termijn!
Comentários